“Wanneer kun je oliën?” is een vraag die niet iedereen zich stelt maar die wél van groot belang is voor het resultaat van de klus. Voor een succesvolle klus is het verstandig om rekening te houden met onderstaande zaken. En als het hout eenmaal keurig beschermd is voer je natuurlijk op tijd onderhoud uit. Niet te laat want dan heb je meer werk dan nodig was. Maar ook niet te vroeg want dan verspil je werk en materiaal en dat is natuurlijk óók zonde. Zoals met alles is het allemaal niet zo moeilijk… áls je maar weet hoe het werkt. Laten we dus eens kijken wat er van belang is…
Bij welke temperatuur kun je oliën?
Zodra de olie is aangebracht gaan de oliemoleculen een verbinding aan met de zuurstof in de lucht. Daardoor begint de olie te drogen. De meeste mensen denken dat dat drogen na een paar uur of een dag wel zo’n beetje klaar is. Dat is echter geenszins het geval. Het drogen blijft namelijk altijd doorgaan. Door het drogen verandert de olie van vloeistof naar een soort post-elastiek. Dát is de status van de olie die we het liefste zien. In die staat voorkomt de olie namelijk dat er vocht in het hout kan dringen. Ook werkt de olie dan als een echt postelastiek met het hout mee als dat uitzet of krimpt. So far so good dus!
Drogingsproces blijft doorgaan
Máár zoals gezegd blijft dat drogingsproces continue doorgaan. Daardoor wordt de olie op termijn steeds droger en droger. Hij zal daardoor op den duur langzaam beginnen te verkruimelen. Ook dat proces ken je ongetwijfeld wel van zo’n postelastiek dat je keurig hebt bewaard in je keukenlade. Altijd handig tenslotte zo’n lekker stevig elastiek! Tót het moment dat je een paar jaar later dat elastiek eindelijk wil gebruiken. Op dat moment kom je er achter dat hij plakkerig is geworden of dat hij al deels is verkruimeld en alle rek heeft verloren.
Datzelfde proces gebeurt dus ook met olie maar gelukkig gaat het daar wat langzamer. Voordat onze producten beginnen te verkruimelen zijn we gemiddeld zo’n 30 tot 100 jaar verder. Voordat het zover is, is er vast al weer wel een keer onderhoud gepleegd. Daardoor wordt die termijn nog verder verlengd. Hmmm 30 tot 100 jaar, dat is nogal een verschil… Ja, dat klopt en of het er 30 of 100 worden daar kun je zelf invloed op uitoefenen. Door de olie onder de juiste omstandigheden aan te brengen heb je er zo lang mogelijk plezier van. Als de olie wordt aangebracht begint hij zoals gezegd direct met drogen. En hoe sneller hij begint met drogen, hoe sneller hij ook blijft drogen.
Raceauto
Vergelijk het met een raceauto met een kleine benzinetank. Als de chauffeur zuinig wil rijden rijdt hij rustig weg bij de start. Hij gebruikt dan al direct weinig benzine. Hij blijft dan de rest van het parcours ook langzaam rijden. Geeft hij direct bij de start een flinke poep gas dan schiet hij lekker snel uit de startblokken. Maar hij zal dan halverwege de baan al met een lege benzinetank staan.
Wat we dus met olie willen is om hem langzaam uit de startblokken te laten komen. Snel genoeg om wel binnen een dag over de “het oppervlak voelt nu droog aan”-streep te komen maar verder langzaam genoeg om voldoende benzine over te houden om de 100 jaar streep te halen. En daar heeft de temperatuur tijdens het aanbrengen van de olie alles mee te maken.
Ideale temperatuur
De ideale temperatuur om olie aan te brengen ligt ongeveer tussen de 15 en 20 graden. Gewoon lekker weer dus. Breng je de olie bij lagere temperaturen aan dan wordt de 100 jaar finish waarschijnlijk makkelijk gehaald. Wel duurt het dan ook (veel) langer voordat de “het oppervlak voelt nu droog aan”-streep wordt gepasseerd. Breng je de olie bij hoge temperaturen aan zoals we die in de tegenwoordige zomers regelmatig hebben dan passeren we de “het oppervlak voelt nu droog aan”-streep in no-time maar zal de benzine bij de 30 jaar grens waarschijnlijk al een eind op zijn.
Te warm of te koud
Daarnaast is het nog van belang om te weten dat extreme temperaturen nog voor meer ellende kunnen zorgen. Is de temperatuur bij het aanbrengen onder nul dan zal de droogtijd enorm toenemen. Ook is de kans groot dat de olie kapot zal vriezen. Deze droogt dan helemaal nooit meer, ook niet als het weer mooi weer wordt. U mag dus best een blik olie gesloten in het fietsenschuurtje laten staan waar het min 20 graden wordt maar de olie aanbrengen bij temperaturen op of onder het vriespunt mag niet.
En zo is het ook aan de bovenzijde van de thermometer. Bij temperaturen boven de 35 graden kan het voorkomen dat de oliemoleculen zó snel aan de gang gaan dat ze maar half werk leveren. Daardoor droogt de olie niet goed en kan hij altijd plakkerig blijven. Breng de olie dus bij voorkeur aan bij een temperatuur tussen de 15 en 20 graden. Zo zorgt u voor een prettige droogtijd én een lange levensduur.
Bij welke vochtigheid kun je oliën?
Veel mensen denken dat olie en water niet samengaan en zich eigenlijk niets van elkaar aantrekken. Giet maar eens een scheutje olijfolie in een bakje water. Je ziet dan dat de olie bolletjes vormt en niet mixt met het water. Toch? Nou…ook dat is helaas niet helemaal waar. Olie neemt namelijk heel makkelijk een beetje water op en geeft dat maar langzaam weer af.
Als we ons tuinhuis in de olie zetten als het mistig is of als het gaat regenen vlak nadat we klaar zijn met oliën dan zal de olie vocht uit de lucht opnemen. Vervolgens zal de olie in de meeste gevallen wel nog gewoon netjes drogen maar zoals gezegd geeft de olie het water maar heel langzaam af. Gevolg daarvan is dat de olie nog steeds vocht zal bevatten als hij al gedroogd is. Dat water zal ook maar langzaam verdampen.
Als uiteindelijk al het water is verdampt hebben we dan geen gesloten postelastiek gekregen. Onder de microscoop zien we een heuse Zwitserse gatenkaas! Een elastiek dus vol gaten en die gaten zorgen er natuurlijk voor dat het elastiek niet zo sterk is geworden als we hadden gehoopt. Bovendien zitten de gaten dan ook nog eens vol zuurstof. Daardoor zal het drogingsproces veel sneller doorgaan dan we in gedachten hadden. Gevolg is dat we dus nooit de 100 jaar finish zullen kunnen bereiken. Moraal van deze alinea? Door de olie bij normale, droge omstandigheden aan te brengen verleng je de levensduur én de kwaliteit van de afwerking.
Hoe moet de conditie van het hout zijn?
Heel soms krijgen we mensen aan de lijn die een tuinhuis hebben dat gedeeltelijk rot is en die ons de vraag stellen welke olie ze het beste kunnen gebruiken om dat te herstellen. Het zal je hoop ik duidelijk zijn dat je rot hout niet herstelt met olie maar je daar andere maatregelen voor moet nemen.
Maar ook nieuw hout moet wel in goede conditie zijn om de olie op te kunnen nemen. Zo zijn allerlei soorten hardhout zoals bijvoorbeeld Bankirai vaak vochtig als ze geleverd worden. Voor het hout geen probleem maar voor de olie natuurlijk wel. Als het hout namelijk al vol water zit als je de olie aan gaat brengen kan het hout geen olie opnemen en heb je dus wel tijd en materiaal verprutst maar is de bescherming niet erg best geworden.
Zorg er dus voor dat het hout gezond en voldoende droog is als je met de klus begint. Als je een vochtmeter tot je beschikking hebt dan meet je bij voorkeur een vochtpercentage dat onder de 18% ligt. Ben je niet in de gelukkige omstandigheid dat je zo’n ding in de schuur hebt liggen en wil je toch een vlonder in de tuin maken? Wacht dan tot het hout begint te vergrijzen. Op dat moment is de toplaag van het hout namelijk voldoende droog om olie op te kunnen nemen. Dieper in het hout kan dan nog wel vocht aanwezig zijn maar dat kan heel langzaam door de oliefilm heen verdampen en zit dus verder niet in de weg.
Wanneer kun je oliën: Houtsoort
Olie kan op de meeste houtsoorten worden toegepast om het hout te beschermen tegen vuil, vlekken en rot maar sommige houtsoorten bevatten inhoudsstoffen die de droging van natuurlijke oliën of andere afwerkingen vertragen. Hoe dat precies zit lees je in het blog “Inhoudsstoffen” maar moraal hiervan is dus dat ook de keuze van de houtsoort voor je project een rol kan spelen.
Wanneer kun je oliën: Constructie
Uiteraard hou je bij het maken van je constructie ook rekening met het feit dat je gaat oliën. Zo zet je alle onderdelen eerst in de olie voordat je ze gaat monteren maar hou je lijmvlakken natuurlijk keurig schoon zodat het hout daar niet al is volgezogen met olie waardoor de lijm niet meer kan hechten. Waarom je alle onderdelen het beste eerst kunt behandelen voordat je alles gaat monteren lees je in het blog “Onder-hout”.
Wanneer kun je oliën: Onderhoud
En als je dan bij de juiste temperatuur en vochtigheid je hele constructie keurig hebt beschermd kan het zijn dat er ook nog een keer onderhoud gepleegd moet worden. Maar wanneer doe je dat en hoe vaak?
Het zal je duidelijk zijn dat een tv-kast veel minder onderhoud nodig heeft dan een tuinhuis dat in weer in wind staat. Voor de tv-kast komt er misschien na vele jaren een keer een moment dat er wat krassen aan de bovenzijde zichtbaar worden van de bloemenvazen en de fotolijstjes die er steeds op zijn gezet waardoor de kast er wat gebruikt uit begint te zien. In dat geval volstaat het om de kast even stofvrij te maken en af te nemen met een in olie gedrenkte doek en hoef je dat dus pas te doen als je het oppervlak gewoon niet meer zo fraai vindt.
Bij het tuinhuis is de zon de grote boosdoener en komt er vanzelf een moment dat het hout er wat schraal begint uit te zien maar nog wel zijn kleur heeft. Dát is het moment waarop je het beste onderhoud kunt plegen. Ook dan volstaat het om het oppervlak even schoon te maken met bijvoorbeeld lijnoliezeep en vervolgens af te nemen met een in olie gedrenkte doek. Pleeg je eerder onderhoud dan wordt je oliefilm steeds dikker, wacht je langer dan heb je meer werk doordat het hout zal beginnen te vergrijzen (zie ook het blog “Waarom vergrijst hout?”)
Oliesoort
Maakt de oliesoort nog iets uit? Voor alle gekookte oliesoorten zoals bijvoorbeeld Bankirai olie, Teakolie, Houtolie, Gekookte Lijnolie en hardhoutolie is het hele bovenstaande verhaal van toepassing. Voor de ongekookte soorten zoals Rauwe Lijnolie en Rauwe Tungolie is bovenstaande minder van belang omdat die soorten sowieso heel langzaam drogen.
Conclusie
De vraag “Wanneer kun je oliën?” hangt af van een aantal factoren. Door daar reklening mee te houden zorgt u ervoor dat u een zo optimaal mogelijke bescherming en levensduur van de oliefilm krijgt.
