De vraag is simpel “Moet je hout dat je niet ziet nu wel of niet afwerken?”. Het antwoord is zoals zo vaak niet met een simpel “Ja”, of “Nee” te beantwoorden. Gelukkig maar anders was het deze keer wel een héle korte Blog geworden. Eerst voor de zekerheid maar weer een klein stukje theorie. Hout bestaat onder andere uit vezels en die vezels kunnen vocht opnemen en afstaan. Als dat gebeurt dan zwellen de vezels als er vocht wordt opgenomen en krimpen ze als er vocht verdampt. Net als bij een spons. Als we hout behandelen verminderen we die mogelijkheid om vocht op te nemen en af te staan. Daardoor neemt dus ook het werken van het hout af. Daarnaast kunnen we hout willen behandelen omdat:
- Het hout er mooier van wordt. De “tekening” spreekt dan meer.
- Het hout beter beschermd wordt tegen rot en schimmel doordat het minder of geen vocht meer op kan nemen.
- We het hout een ander kleurtje willen geven of willen beschermen tegen vergrijzen.
Of we onzichtbare stukken hout wel of niet moeten behandelen hangt daarom mede af van de reden waarom we het hout willen behandelen.
Projecten voor binnen.
Komt het werkstuk binnen te wonen en behandel je het alleen om het er mooier uit te laten zien? Bijvoorbeeld een boekenkast of TV-meubel? Dan is het niet erg zinvol om de achterzijde van de kast net zo mooi te maken als de voorzijde. We besteden daar dan ook over het algemeen minder aandacht aan. Wél kan het natuurlijk zinvol zijn om de achterkant van zo’n kast weliswaar niet perse mooi te maken maar deze juist wel tegen houtworm te beschermen want die knaagvrienden vinden rust wel zo prettig en zullen dan ook vaak als eerste aan de achter- of onderzijde beginnen.
Onder-hout bij projecten voor buiten.
Komt je hout buiten te wonen en wil je het tegen rot beschermen? Dan is het uiteraard wél aan te raden om het hout volledig rondom te behandelen. Dat klinkt logisch maar gebeurt helaas toch vaker niet dan wel.
Het komt maar al te vaak voor dat de planken voor de tuinvlonder worden geplaatst zonder na te denken over afwerken. Of dat men de onderste balken van het tuinhuis onbehandeld op een paar koude tegels in de grond legt . Als de bouw klaar is komt men er dan achter dat er nog afgewerkt moet worden. En dan kun je daar natuurlijk niet meer bij. Nou ja, dat zien we toch niet… Toch?
Nee, dat klopt maar het zijn juist die onderzijden die het vaakst en het langst nat worden en die stukken zijn dus het meest kwetsbaar. Gevolg is dan ook dat vlonders te snel rotten, tuinhuizen veel te snel inzakken en schuttingpalen bij een stevige storm afbreken terwijl de rest van het bouwwerk eigenlijk nog prima in orde was. Jammer toch?
Als de bouwer iets meer tijd neemt wordt de levensduur veel hoger.
Maak dus altijd eerst de onderdelen op maat en behandel ze voor ze te monteren. Zo zorg je ervoor dat je héél veel langer plezier hebt van je werk. Kies je ervoor om planken of balken vooraf te behandelen en alleen nog even op lengte te zagen tijdens de montage? Vergeet dan niet om na het zagen altijd de gezaagde kanten even opnieuw te behandelen. Of probeer die zaagkanten aan “de droge kant” te monteren. Bij verticale latten tegen een gevel bijvoorbeeld monteer je de kant die je net gezaagd hebt onder de goot. Daar is het een stuk droger dan aan de onderzijde. Daar blijven namelijk alle regendruppels het langst hangen…
Heb je besloten om een nieuwe vloer in je monumentale boerderij te leggen en is je keuze daarbij gevallen op prachtig brede, massief houten, grenen vloerdelen? Dan komt je hout natuurlijk niet buiten te wonen en wordt er dan ook nogal eens gedacht dat vocht niet van belang is. Prima dus om eerst de vloer te leggen en daarna pas af te werken? Als er geen gekke dingen gebeuren zal die houten vloer vast niet onder water komen te staan dus van rot hebben we met een beetje geluk geen last. Of toch?
Ondanks dat alles zal de luchtvochtigheid in huis nog weleens wisselen. Heb je dan de onderzijde van de vloerdelen niet behandeld en de bovenzijde wel dan zullen de vloerdelen aan de onderzijde aanmerkelijk sneller vocht opnemen en afstaan dan aan de bovenzijde. Daardoor kunnen de vloerdelen sterk gaan schotelen (“kromtrekken”). Vaak is de onderzijde van de vloer natuurlijk kouder en dus ook iets vochtiger dan de bovenzijde. Gevolg is dat dit schotelen niet altijd vanzelf weg gaat als het weer warmer en droger wordt. En dat is natuurlijk zonde van de gebreide geitenwollen sokken!
Hartzijde buiten / boven!
Ook om die reden legt een goede timmerman natuurlijk altijd de hartzijde van de planken aan de bovenzijde. Als de plank dan toch wil schotelen dan wordt hij door de spijkers misschien nog enigszins vlak gehouden. Dat scheelt dat weer wat splinters in je sokken. Maar als je even de tijd neemt en een goeie klus wil doen waar je lang plezier van hebt dan behandel je dus ook de onderzijde van je vloerdelen voordat je ze monteert. Ja, het is wel wat meer moeite maar het kan de kwaliteit van je werk aanmerkelijk vergroten.
Naast de plaats en het gebruik van je werkstuk speelt natuurlijk ook het gebruikte materiaal mee in de keuze voor het wel of niet afwerken. Multiplex is door zijn kruislingse verlijming heel stabiel en heeft dan ook minder last van vocht en kromtrekken. Goede timmerpanelen (je weet wel, van die meubelplaten die uit allerlei kleine, aan elkaar gelijmde, stukjes hout bestaan) zijn iets gevoeliger maar op hun beurt weer minder gevoelig dan volledig massief hout. Bij dat volledig massieve hout bepaalt onder andere hoe het stuk gezaagd is hoe groot en in welke richting de werking zal zijn.
Conclusie.
Voldoende dus om over na te denken als je een volgende klus ter hand neemt want een wijs Delftsblauw tegeltje leerde ons al lang gelee: “Wie tijd spendeert aan onder-hout spaart heel veel tijd aan onderhoud…”
